Усунлар(уйшунлар) Марказий ва Ўрта Осиёдаги кўчманчи қабилалардан бири бўлган. Хитой манбаларига кўра, улар милоддан аввалги III асрда юэчжилар билан бирга Дуньхуан (Дўнгхуанг) билан Тангритоғнинг шарқи, Қоронғу тоғ (Кунлун)нинг шимолидаги Чилан тоғи яқинида яшаган. Усун хонлиги ҳудудига Иссиқкўлнинг шимоли, Балхаш кўлининг жанубидаги ерлар кирган.

Қадимда Сирдарёнинг ўрта ҳавзасида мавжуд бўлган давлат (милоддан аввалги III ва милоднинг V асри ўрталари). Айрим адабиётларда ушбу давлат аҳолиси ҳам шундай ном билан аталади.

“Авесто”да баён қилинган воқеалар асосан, “Арианам Вайжа” мамлакатида, яъни олимлар томонидан “Катта Хоразм” деб аталган давлатда рўй беради. Бу давлат Бақтрия, Марғиёна, Сўғдиёна, Хвайрезм (Хоразм)ни ўз ичига олган.

Қадимги ёзма ва архелогик манбаларни ўрганиш натижаси шуни кўрсатадики, қадимги хоразмликлар илм-фан соҳасида ўз даври учун илғор бўлган ютуқларга эришганлар ва ҳаётга тадбиқ қила олганлар.

Хоразм Ўрта Осиё ҳудудидаги энг қадимий давлатлардан бири бўлиб, аҳолиси ўтроқ ва кўчманчи қабилалардан иборат бўлган. Унинг ҳудуди Амударёнинг қуйи қисмидан жанубга томон Мурғоб ва Тажан дарёларининг юқори оқимларигача чўзилган.

«Ривоят қилинишича, Пётр I ўлим тўшагида иккита нарсадан: Туркиядаги чивиқ омадсизлиги ҳамда Бековичнинг Хивада қатл қилиниши қасосини ололмаганига армон билан кетган экан», деб ёзади рус шоири Пушкин. Нима бўлган эдики, улкан салтанатнинг шоҳаншоҳи Пётр, ҳаттоки, ўлим тўшагида ҳам қанчадан-қанча зарур нарсаларни эслаш ўрнига, Хивадан қасд олишни васият сифатида эслаб ўтади? Буюк шоир қалами орқали эса, ушбу васият асрлар оша кейинги авлодларга етиб келади.

Халқ орасида тарқалган ривоятларда Ҳазорасп - “Минг от” ёки “Минг отлиқлар диёри” сифатида талқин этилади. Қадимий қўлёзма Қалъа XIX аср ўрталарида мамлакат пойтахти Хива билан рақобатлаша оладиган буюк истеҳком, йирик савдо ва маданий марказ даражасига кўтарила олган.

Матмуратов Қурамбой Машарипович 1965 йил Хоразм вилояти Хазарасп туманидаги саноат қишлоғида тўғилган. Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2007 йил 23 сентябрдаги Фармонига биноан “DO’STLIK” ордени билан мукофотланган.

IX-XV асрлар Хоразм савдо шаҳарлари тўғрисидаги араб-форс, европа ва эски ўзбек тилидаги манбалар маълумотлари умумий ҳолатда савдо шаҳарларининг хўжалик ҳаёти, мавқеи тўғрисида атрофлича маълумотлар бера олмайди.

Савдо муносабатларининг тараққиёти Хоразмни Буюк Ипак йўлининг Марказий тармоқлари кесишган марказлардан бирига айланишига, турли соҳаларга ихтисослашган айниқса, савдо муносабатлари ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлган савдо марказларининг вужудга келишига олиб келган.