Ўрта Осиё ҳудудида мил.ав. IV– милодий IV асрларга оид ёдгорликларда кенг миқёсда археологик тадқиқотлар олиб борилди. Ўзбекистон ҳудудида М.Е.Массон раҳбарлигида Термиз археология экспедицияси, Я.Ғ.Ғуломов номидаги Археология институтининг археология гуруҳи Ўзбекистоннинг барча вилоятларида, С.П.Толстов раҳбарлигидаги Хоразм археология-этнография экспедицияси, Хоразм воҳасида В.М.Массон раҳбарлигида Бақтрия экспедицияси, Г.А.Пугаченкова раҳбарлигида Хамза номидаги санъатшунослик экспедицияси ходимларининг Сурхондарё вилоятидаги фаолиятларини қайд этиш мумкин.

Хоразмнинг маълум бўлган қадимий календар тизими Искандар Зулқарнайндан 980 йил илгари бўлган. Хоразм давлатининг бошланишида ҳафтани ишлатмаганлар. Уларда ҳафтанинг кунлари маълум мохиятга эга деб ҳисобланган. Кунлар ҳафта ичида номларидан ташқари бош номларга ҳам эга бўлган. Масалан, хоразмликлар ойнинг ҳар бир кунига ном қўйганлар. Бир ой ичида ўн бир куннинг номланиши хоразмликларда ва сўгдийларда бир хил бўлган.

Хива халқ инқилобининг ғалабасидан кейин Хоразм хотин- қизлари ҳаётида ҳам анча ўзгаришлар юз бера бошлади. 1920 йилдан бошлаб кўп хотинликка қарши қонун эълон қилинди ва биринчи болалар боғчаси ишга туширилди. 1921 йилдан бошлаб қизлар учун никоҳ ёши 16, йигитлар учун 17 қилиб белгиланган. 1920-1922 йиллар давомида Хива, Урганч каби шаҳарларда вужудга келган ташкилотларда ўтказилган йиғилишлар, қурултойлар, конференцияларда Хоразм меҳнаткашларининг хуқуқлари хақида фикрлар юритилди.

Қишлоқ кишиларига қўйилган лақаблар ҳам бир-биридан қизиқ ва ачинарли. Бирини эшитиб ичагингиз узулганча куласиз, бирини тинглаб инсон зотига ҳам шунча тавқи лаънат тақиш инсофданми? -деб ачинасиз.

Ануштегиний Хоразмшоҳлар давлати (1097-1231) нафақат Хоразм, балки Дашти Қипчоқнинг жануби, Шарқий Туркистон, Ўрта Осиё, Яқин ва Ўрта Шарқ давлатларини бирлаштирган буюк салтанат бўлган.

ОҚ МАСЖИД. Ҳозирги Шовот –Урганч асфальт йўлининг икки томони аввал ғуж–ғуж аҳоли истиқомат қилаётган жойлар эди. Эл уламолари қайлардандир оҳак топиб келиб элат марказидаги масжидни суваб оқладилару элат номи Оқ масжид бўлиб қолди. У ҳозирги Қиёт қишлоғи кунчиқар буржидан тортиб, токи Юсуф Ҳамадоний қўйимгоҳ саждагоҳигача давом этар эди. 1926 йилда Собир Ғафурий Иброҳим оқсоқолнинг кўпқатли кунгирадор уйида бошланғич шўро мактаби ташкил этди–ки, у қишлоқ номи билан боғланиб, Оқ мактаб деб атала бошланди.

Тўланадиган солиқнинг миқдори ернинг сифатига ва ер эгасининг ижтимоий-сиёсий мавқеига қараб белгиланган.

Турли манбааларнинг маълумот беришича ушбу хазина 177, 182 ва 185 дона олтин ва кумиш буюмлардан иборат, баъзан уларнинг сони 200 донага етади деган манбаалар ҳам бор. Тилла тангаларга келсак, уларнинг сони барча манбааларда 1 минг 300 дона деб қайд этилган.

Kunya ark is an old Palace of Khiva. One can only see the buildings remaining from the XIX century in the palace nowadays. Once it housed several buildings such as khan’s residence,supreme court, powder factory, arsenal, mint(money printing house), khan’s reception office,winter and summer mosques, harem, kitchen, guardrooms, stables and the square for celebrations.

Давлат ҳукмдорлари теварагидаги ёки унга қарши бўлган гуруҳдагилар томонидан амалга ошириладиган тўнтаришлар нафақат қувғинга учраган арбоб ҳаётини, балки бутун бошли халқ ҳаётиниям издан чиқариши, миллатни ҳалокат ёқасига олиб бориши тарихда ўз исботини топган….